Zeg eens eerlijk, hoe vaak ben jij als lezer blij met een tekst die je voor je neus krijgt? Kritiek op teksten van ánderen hebben we allemaal. Hoe blij zijn de lezers van jouw teksten?
Al ruim 10 jaar lang vraag ik de deelnemers van mijn Training Tekststrategie aan het begin van een training “Lees jij weleens een tekst waar je niet blij van wordt?” Het antwoord van honderden professionals binnen dit meerjarig onderzoek is volmondig “Ja!”
Onze teksten zijn te lang en onduidelijk
Als ik tijdens trainingen aan professionals vraag, wat de oorzaak is van hun ontevredenheid over teksten van anderen, komen altijd dezelfde antwoorden tevoorschijn. Je ziet hieronder een van de vele resultaten van deze vraag, verzameld in een meerjarig veldonderzoek via Mentimeter. Kort samengevat laat dit onderzoek zien, dat we teksten van anderen vaak te lang en onduidelijk vinden.
Ons commentaar op teksten van anderen…
Tekststrategie: eerst keuzes vastleggen, daarná pas schrijven
Sterke teksten maken het voor jou als professional of student gemakkelijker je doelen te bereiken, in elk vakgebied, in elke functie. Tekststrategie leidt tot sterke teksten. Sterke teksten maken je lezers of luisteraars blij. ‘Blij’? Ja, blij. Je wilt toch zeker geen boze, verontwaardigde, teleurgestelde of geïrriteerde lezer?
Hoe maak je een lezer blij? Door antwoord te geven op de vragen die hij heeft. Zo simpel is het. Dit vraagt om zorgvuldige tekstvoorbereiding.
.
Introductie Tekststrategie
.
Ga niet in discussie over de woorden, maar over de keuzes
Ligt er al een tekst kant-en-klaar op tafel? Voel je aan alles, dat jouw lezer niet blij gaat worden van die tekst? ‘Poetsen aan de buitenkant is zinloos‘. Dat is echt zonde van jouw kostbare tijd. De tekst belemmert het zicht op de kern.
Zie je alleen de buitenkant van een tekst, dan ben je geneigd commentaar te geven op het gekozen beeld, op specifieke woorden of zinnen. Dat is zinloos als je niet weet welke keuzes de schrijver gemaakt heeft in de tekstvoorbereiding. Ga daarom in discussie over de keuzes, bijvoorbeeld die voor de kernboodschap (2B), het houdingsdoel (1B) of de lezersvragen (3A). De woorden en zinnen zijn namelijk gebaseerd op die keuzes.
Tijdens een Training Tekststrategie leer je vanuit een andere invalshoek naar teksten te kijken. Je ziet en begrijpt dan ineens waarom teksten hun doel niet halen én je weet hoe je dat voortaan voorkomt. Je maakt kennis met een andere benadering van teksten dan wij allemaal vanaf de basisschool gewend zijn: eerst keuzes vastleggen en daarna pas schrijven.
Lees meer over tekststrategie in het onderwijs
Waar wordt een lezer blij van?
Wat ‘blij’ in jouw situatie precies betekent, weet jij zelf het beste. Een ‘blije lezer’ begrijpt, onthoudt, accepteert of deelt jouw boodschap, krijgt precies voldoende informatie, hij krijgt antwoord op zijn vragen, voelt zich betrokken, gehoord of gewaardeerd en reageert adequaat. Selecteer de juiste ingrediënten, weeg ze zorgvuldig af en bak daarna pas de tekst… ‘Teksten Bakken‘.
Een voorbeeld uit de dagelijkse praktijk
Een lezer die een ontwerp ontvangt, verwacht een ontwerp te ZIEN en geen brij van woorden, waarin hij zelf op zoek moet naar het ontwerp. Hieronder zie je een onderzoeksontwerp. Links, een volledig uitgeschreven ontwerp in een lap tekst. Rechts, de essentie zichtbaar en toegankelijk in een tabel.
Waar word jij als lezer blijer van?
Klik voor groter formaat (tekst is met opzet onleesbaar). Daar gaat het niet om. Het gaat om wat je als lezer ZIET.
De presentatie van een ‘onderzoeksontwerp’ in een lap tekst (links op de afbeelding) is vrij gebruikelijk in het hoger onderwijs. De docent moet noodgedwongen in die lap tekst op zoek naar antwoorden op zijn vragen. Zijn/haar oordeel wordt belemmerd door slecht geformuleerde, lange zinnen en irrelevante informatie.
Het beoordelen van een tabel (rechts op de afbeelding) met direct zicht op het onderwerp, hoofdvraag, deelvragen en andere relevante onderdelen van een onderzoek maakt beoordeling niet alleen veel sneller mogelijk, maar ook beter. Deze aanpak leidt voor een opleiding met honderden studenten al gauw tot een besparing van duizenden docenturen én betere, inhoudelijk feedback.
Hoe zorgt tekststrategie voor blije lezers?
De kern van tekststrategie is nadenken over een tekst en keuzes vastleggen vóór je begint met schrijven. De gestructureerde tekstvoorbereiding dwingt je vooraf afspraken te maken over de specificaties van het eindproduct, de tekst. Zo krijg je zicht op de vragen van de lezer. Effectief schrijven is dan niets anders meer dan antwoord geven op die vragen.
In welke taal je tekst uiteindelijk schrijft, maakt hierbij niets uit. Het is een methodische, universele aanpak voor effectieve communicatie. Tekststrategie is toepasbaar voor alle tekstsoorten en in alle talen.
Tekststrategie maakt lezers blij en brengt doelen dichterbij. De aanpak bespaart ons allemaal veel tijd, stress en geld.
