Visie & Missie   |   Over Consonante   |   BLOGS   |   Vacatures   |   Contact

Tekststrategie

sterke teksten, blije lezers

Je bent hier: Home / Archief voor Schrijftips

Omslachtig taalgebruik

door

Verleden tijd of tegenwoordige tijd?

Ik kom even terug op het merkwaardige gebruik van de verleden tijd, zoals besproken in schrijftip 35. Mijn oog viel laatst op een nóg opvallender zinnetje:

“Morgen reden we door naar Ruskin, een gehucht bij Tampa Bay…”

Photo by Andrea Piacquadio from Pexels

Deze combinatie van ‘morgen’ en de verleden tijd ‘reden’ kan ik écht niet meer plaatsen. Jij? Verder ga ik er hier niet op in, want dat leidt tot theoretisch geneuzel waar jij niet op zit te wachten. Het blijft een raar verschijnsel. Let er maar eens op. Signaleer je een leuk voorbeeld? Stuur het me toe.

Omslachtig taalgebruik

Ik heb nog wel een prachtig voorbeeld van omslachtig taalgebruik om je weer even op scherp te zetten. Ik lees op een website:

“Ik wil mensen en organisaties sterker maken door hen bij veranderingen te helpen met oplossingen op het snijvlak van human resources en interne communicatie.”

Dit kan iets korter:

“Ik maak mensen en organisaties sterker met oplossingen op het snijvlak van human resources en interne communicatie.”

Het kan nog korter én daardoor krachtiger:

“Op het snijvlak van human resources en interne communicatie haal ik jouw kracht naar boven.”

Wat heeft dit voorbeeld te maken met de Drie Denkstappen? Kort een paar details. In STAP 2B van de methode maak je een keuze voor de kernboodschap. Die betreft ongetwijfeld dat ‘snijvlak’. In STAP 3A komt als eerste lezersvraag ‘Waar gaat dit over?’ naar boven. Daar geef je antwoord op, daar begin je de tekst mee. Zelf aan de slag?

Vraag het TVF aan

Taalverloedering, maak je niet zo druk

door

Natuurlijk mag je je druk of boos maken over taalverloedering. Woorden als ‘effe’, nee het is niet fraai, maar besteed je energie liever aan andere aspecten van teksten en communicatie. Er is zoveel meer te beoordelen dan alleen de formulering en spelling. Werk je al met het TVF, de digitale tool bij de methode Drie Denkstappen voor tekststrategie?

Begrijp me niet verkeerd. Spelling en formulering moeten gewoon in orde zijn. Die constatering is echter geen garantie voor de effectiviteit van een tekst.

Lees het (onherkenbaar gemaakte) fragment hieronder eens.

Goedenmorgen,

Tot mijn spijt heb ik een mail aan jouw gezonden, waarin de emailadressen in het aan veld is geplaatst samen met nog 368 emailadressen. Dit was niet de bedoeling.
In de toekomst zal hier voorzichtiger mee worden omgegaan. Wij gaan ervan uit dat de privacy van de mailadressen niet gezonden zal worden.

Nogmaals mijn excuses.

Met vriendelijke groet,
Petra Blind

Aandacht voor een excuus

De ‘excuusmail’ in het voorbeeld betreft een bekende, pijnlijke vergissing die we helaas regelmatig maken: de mailadressen van alle ontvangers zichtbaar voor iedereen in het cc-veld plaatsen in plaats van onzichtbaar voor anderen in het bcc-veld. Kan de beste gebeuren…  Maar zorg dan alsjeblieft voor een correcte en inhoudelijk waardevolle reactie. De methode ‘Drie denkstappen naar sterke teksten‘ helpt je daarbij op een praktische, gestructureerde manier.

Tien opmerkingen bij deze tekst:

  • aanhef is onpersoonlijk, ongepast neutraal en inhoudelijk twijfelachtig, gezien de aanleiding
  • ‘Tot mijn spijt heb ik…‘  direct 2x gebruik van de eerste persoon; probeer te schrijven vanuit het perspectief van je ontvanger, dus in de tweede persoon (zie alternatieve tekst hieronder)
  • ‘aan jouw gezonden’ is een taalfout; hier is jou geen bezittelijk voornaamwoord, dus de ‘w’ hoort hier niet; vervang jou/jouw door hem/zijn om jezelf te checken
  • het zinnetje ‘… de emailadressen in het aan veld is geplaatst samen met nog 368 emailadressen…’  bevat spel- en formuleringsfouten en is inhoudelijk onjuist (de emailadressen met nog 368 emailadressen)
  • ‘Dit was niet de bedoeling‘ is nogal overbodig, een understatement en feitelijk een herhaling van ‘tot mijn spijt’
  • de alinea eindigt met twee zinnen met een passieve constructie + het overbodige ‘zal’
  • hoezo ‘voorzichtiger’, het mag natuurlijk helemaal niet meer gebeuren
  • ‘Wij gaan ervan uit’; wie zijn ‘wij’, want verder is het ‘ik’ en ‘mijn’ (voor ervan uitgaan, zie deze pagina)
  • ‘niet gezonden zal worden’; geschonden (lijkt mij) door wie; probeert de zender hiermee jou te vertellen hoe je met e-mailadressen hoort om te gaan…
  • hebben mailadressen ook al recht op privacy??

Kijk nog eens kritisch naar een tekst die je zelf geschreven hebt. Kijk vooral vérder dan spelling en formulering. De Online Training Tekststrategie laat je stap voor stap ervaren hoe je teksten meer kracht geeft.

Een alternatief voor de tekst

Beste Hans,

Eerder vandaag ontving jij een mail van mij over de samenwerking met Organisatie X. Het is jou vast en zeker opgevallen, dat ik daarbij nogal onzorgvuldig ben geweest met jouw e-mailadres. Het staat, net als alle andere e-mailadressen, zichtbaar voor iedereen in het cc-veld. Mijn excuses hiervoor.

Met vriendelijke groet,

Petra Blind

Heb jij een beter alternatief? Alle feedback is welkom. Gebruik daarvoor het contactformulier.

Aan de slag met tekststrategie?

Bekijk de pagina net een overzicht van de trainingen tekststrategie:

  • als team in een virtual classroom
  • individueel of in een groep tot 8 deelnemers
  • Nederlands of Engels
  • als onderdeel van een USM-traject
Welke training kies jij?

Teksten om te huilen (VIDEO)

door

We maken het elkaar veel te moeilijk. Waarom toch die lange, onleesbare teksten? Teksten om te huilen. Deze bijvoorbeeld uit een rapport:

“In hoofdstuk 3 gaan wij in op het model XYZ, welke wij in hoofdstuk 4 zullen gebruiken om op basis van de ontwikkelingen sinds de besluitvorming van het vorige afdelingsplan onze bevindingen te rangschikken zodat in we in hoofdstuk 5 onze opinie kunnen geven over de status quo van onze organisatie.”

Een paar opmerkingen bij deze zin

  • te lange zin: 51 woorden; maak er twee of drie kortere zinnen van
  • wat staat hier nou eigenlijk
  • in een rapport is het gebruik van de eerste persoon (wij/onze) niet gewenst; de lezer weet wel wie de schrijver is; formuleer consequent in de derde persoon; dat maakt de tekst objectiever en sterker
  • voorkom het gebruik van een passieve constructies
  • ‘welke’ is onjuist als betrekkelijk voornaamwoord; moet ‘dat’ zijn
  • ‘zullen’ is hier onjuist en bijna altijd overbodig; het model is immers al gebruikt
  • tangconstructie: de tekst tussen ‘om’ en ‘onze bevindingen’ weglaten of verplaatsen
  • ‘kunnen geven’ onjuist geformuleerd, je kúnt het niet alleen, je dóet het toch?
  • ‘besluitvorming van een plan’ is een erg onduidelijke passage
  • kortom, deze tekst is een ‘afbeelding’ van de chaos in het hoofd van de schrijver…

Een heldere tekst schrijf je door antwoord te geven op de vragen in het hoofd van je lezer. Hoe je dat voor elkaar krijgt, leer je via de methode voor tekststrategie. Een tekst produceren is goed te vergelijken met een taart bakken: weeg eerst zorgvuldig alle ingrediënten af en bak dan pas de tekst… Het afwegen van de ingrediënten doe je met behulp van de gratis digitale tool TVF.

Marian Stoppelenburg ontwikkelde de methode voor tekststrategie om een oplossing te creëren voor het geworstel met teksten. We vinden allemaal de teksten van anderen te lang en onduidelijk. Daar is iets aan de doen.

Alternatief voor deze zin

De zin hierboven over model XYZ is op veel manieren anders te formuleren. Dit is mijn voorstel:

“Hoofdstuk 3 geeft een toelichting op model XYZ, dat gebruikt is voor het onderzoek. Een overzicht van de onderzoeksresultaten (ipv bevindingen) staat in hoofdstuk 4. Deze resultaten vormen de basis voor de conclusies (ipv onze opinie) in hoofdstuk 5 over de huidige situatie in de organisatie.”

Heb jij een beter alternatief? Alle feedback is welkom. Gebruik daarvoor het contactformulier.

Wil je leren hoe tekststrategie ook voor jou deuren opent, die tot nu toe gesloten bleven? Meld je aan voor een ‘Introductie tekststrategie’ (online workshop via Zoom van 1,5 uur, maximaal 16 deelnemers).

Welke datum past jou

Teksten zonder inhoud

door

Produceer geen teksten zonder inhoud

Beleidsteksten, plannen, rapporten en jaarverslagen zijn doorgaans geen krachtige, prettig leesbare documenten. Je herkent dit vast en zeker. Omslachtige formuleringen maken de tekst langer dan nodig is. Bovendien produceert de maker van zo’n tekst vaak hele alinea’s zonder enige betekenis, teksten zonder inhoud. Al lezend komt de vraag in je op: ‘Waar gáát dit over?’ Een voorbeeld:

Gelezen in een jaarverslag

“In de jaarrapportage van 2011 stond geschreven dat het 15-jarig bestaan van de SLMNO in 2011 aanleiding was geweest voor zelfreflectie. Die reflectie heeft in 2012 geresulteerd in een beleidsnotitie. Nadat de directie de beleidsnotitie met een aantal kleine aanpassingen had overgenomen, is de SLMNO middels een viertal werkgroepen begonnen met de uitwerking ervan. Doel van dit alles is op de rol en plaats van de SLMNO nog duidelijker kenbaar te maken binnen de organisatie.”

Ben je er nog? Welk beeld roept deze tekst bij je op? Welke woorden in deze tekst geven je houvast over de betekenis? Waar gáát dit over? Wat een chaotische hoop woorden. De kernboodschap (STAP 2B) ontgaat mij volledig.

Werk met lezersvragen

Hooguit de laatste zin geeft enige informatie over de inhoud. Het gaat hier blijkbaar over de positionering van de SLMNO binnen een bepaalde organisatie. Verder roept de tekst alleen maar vragen op. Dit zijn de zogenaamde ‘lezersvragen’:

  • Wat was de werkelijke aanleiding voor zelfreflectie?
  • Wat is de kern van de beleidsnotitie?
  • Welke aanpassingen wilde de directie?
  • Welke taak hebben de werkgroepen?

Zonder antwoord op deze lezersvragen heeft de tekst geen betekenis, geen inhoud. Bovendien is de formulering erg omslachtig en op een aantal punten ronduit slecht (van 2011, in 2011, stond geschreven, was geweest, heeft geresulteerd in, had overgenomen, middels een viertal, dit alles is op …). Hier ga ik nu niet verder op in.

Maak je kernboodschap concreet

De belangrijkste tip om inhoudsloze teksten te voorkomen is concrete, specifieke termen te gebruiken voor je kernboodschap (STAP 2B). Je lezer kan zich dan letterlijk een beeld vormen bij de tekst. Hij ‘ziet’ dan waar je over schrijft. Daardoor begrijpt en onthoudt hij de tekst beter. Geef dus in je tekst antwoord op logische ‘lezersvragen’. In het boek ‘Drie Denkstappen‘ vind je talloze voorbeelden van lezersvragen.

“Effectief schrijven is antwoord geven op lezersvragen.”

Welke trainingsvorm past bij jou?

Contaminatie, een koninklijke verhaspeling…

door

Nee, het koningslied laat ik voor wat het is. Over het grote aantal taalmissers hebben inmiddels genoeg mensen zich beklaagd. Laat de social media alsjeblieft niet verworden tot een digitale vuilnisbak.

Gebruik de social media met gezond verstand en plezier: grijp de waardevolle mogelijkheden aan en (h)erken de risico’s. Ik adviseer je daar graag over.

Koninklijke verhaspeling, een contaminatie

Graag wijs ik je in deze tip op een opmerkelijke zin van onze koning Willem Alexander in het interview met Mariëlle Tweebeeke en Rick Nieman op 17 april 2013:

“Wij beseffen ons terdege, dat we daar rekening mee moeten houden.”

Deze fout komt zo vaak voor, dat veel mensen niet meer weten wat er fout gaat. Wat is hier aan de hand? Er is sprake van een verhaspeling van woorden, een contaminatie. Welke verhaspeling treedt hier op?

  • Wij realiseren ons terdege, dat …
  • Wij beseffen terdege, dat …

Contaminaties produceren we onbewust heel veel:

  • overnieuw (over of opnieuw)
  • uitprinten (uitdraaien(?), uit de printer laten komen of printen)
  • nachecken (nakijken of checken)
  • zich irriteren aan (ik erger me aan X of X irriteert mij)

geluidsfragmentIn het interview met de koning ging nog iets mis. Onze koning zegt vaak ‘eh’. Luister maar naar dit fragment over Mozambique uit het interview met Willem Alexander en Maxima.

Truc om ‘eh’ te voorkomen

Ben je zenuwachtig voor een presentatie en weet je van jezelf, dat je vaak ‘eh’ zegt (neem bij twijfel een presentatie op), gebruik dan de volgende truc:

  • schrijf de tekst die je uitspreekt op
  • maak je zinnen niet te lang
  • gebruik bij voorkeur géén bijzinnen
  • plaats een duidelijke punt achter elke zin
  • lees de tekst hardop voor (gebruik je voicerecorder)
  • houd een halve seconde je mond bij elke punt
  • speel de de opname af
  • luister wat er gebeurt…

Als het goed is, hoor je dat je rustiger spreekt, minder of helemaal geen ‘eh’ zegt én dat je als luisteraar niet meer afgeleid wordt van de inhoud.

Welke vorm van leren past bij jou?
  • "Wat een eyeopener: vanaf de basisschool zijn we gewend dat een tekst pas beoordeeld wordt als die klaar is. Dat is te laat. Nu snap ik precies waarom. Het is zo logisch: eerst eigenschappen vastleggen en bespreken en daarna pas schrijven..."
    Tekststrategie is echt een eyeopener
  • "De uitleg en de oefeningen in de training zijn goed, stapsgewijs alles bij langs met behulp van het TVF. Echt zeer bruikbaar!"
    TVF is zeer bruikbaar
  • “De online training is het meest zinvol als je 1 stap per keer instuurt en dan de reactie vergelijkt. Ik heb meer tegelijkertijd ingestuurd en achteraf zou ik dat niet meer zo doen. Het leereffect is groter als je per stap instuurt.”
    Online Training, stap-voor-stap uitvoeren
  • “Beste Marian, je hebt een goed doordachte en opbouwende training, waarbij de humor nooit ver weg is. Goed uitgewerkte en onderbouwde (boek!) systematiek. De toepassing voor offertes is verrassend. Groet, Robert”
    Toepassing op offertes is verrassend
  • “De Training Tekststrategie geeft je een verfrissende blik op schrijven van teksten maar ook andere presentatievormen. Tekststrategie helpt je te focussen op wat je je lezers echt wilt meegeven.”
    Tekststrategie geeft focus
  • “De belangrijkste winst uit deze training is voor mij als senior adviseur, dat ik me nu realiseer dat ik – wat teksten betreft – mijn hele leven al onbewust onbekwaam was. Deze confrontatie was hard, maar zeer nuttig. Nu weet ik hoe we de dagelijkse én de standaard teksten in onze organisatie kunnen versterken.”
    Een harde, nuttige confrontatie
  • “Hoi Marian, hartstikke bedankt dat je mij een hardcopy van je boek hebt gestuurd. Na het volgen van jouw webinar heb ik je techniek direct toegepast en het heeft me echt geholpen van mijn schrijfangst af te komen.”
    Geen schrijfangst meer
  • “Ik zie als groot voordeel dat de Training Tekststrategie in het team een gezamenlijke ‘taal’ heeft opgeleverd om over teksten te praten. Je presentatiestijl is erg prettig. Je bent gericht op de inhoud en de didactiek van de training. Je ervaring als docent is voelbaar.”
    Zeer nuttige training

Tekststrategie voor de overheid

De projectgroep Direct Duidelijk van het ministerie van Binnenlandse Zaken biedt sinds het voorjaar van 2021 de tool TVF voor tekststrategie aan via het menu 'hulpmiddelen' op de website.

Naar Direct Duidelijk

Sociaal ondernemer

Ontwikkelaar van de methode voor tekststrategie is Marian Stoppelenburg. Vanuit de visie dat ieders boodschap aandacht verdient, is de tool TVF en de online Introductie Tekststrategie gratis beschikbaar.

Profiel Marian

Consonante Communicatie

De missie van Consonante Communicatie is de wereld mooier te maken door mensen met elkaar in contact te brengen. Sterke teksten zijn daarbij onmisbaar.

Consonante